Deze tekst is eveneens te lezen in Sociologie Magazine nr. 1 2018

Tekst Stefanie Hoeckman
Beeld Nadia Bourabain

Dounia Bourabain is PhD-studente Sociologie aan de Vrije Universiteit Brussel en onderwijsassistente voor de Engelstalige Bachelor of the Social Sciences. Uit haar masterproef Kunt u mij helpen? Intersectionele praktijktesten naar alledaagse discriminatie in kledingwinkels (bekroond met de ACCO-thesisprijs 2018 van de Vereniging voor Sociologie) blijkt dat van de 602 praktijktesten in 301 kledingwinkels in Vlaanderen en Brussel een genderpatroon naar voren komt. Opmerkelijk is dat mannelijke klanten systematisch meer aangesproken en begroet worden dan vrouwelijke klanten. Daarnaast krijgen personen van Maghrebijnse origine systematisch minder hulp aangeboden dan Belgische.

De directeur van het Neutraal Syndicaat van Zelfstandigen, Christine Mattheeuws, vindt uw onderzoek gekleurd door uw Belgisch-Marokkaanse achtergrond. Uw onderzoek lijkt niet objectief?
“Wanneer je lid bent van een minderheidsgroep, wordt er vaak met twee maten gemeten. De reden dat ze zo redeneert, is omdat wit de norm is. Binnen het wetenschappelijk milieu denken we aan de traditionele witte onderzoeker. Het tegengestelde van wit wordt als afwijkend gezien en moeilijker als objectief beschouwd. Desondanks heb ik veel steun gekregen binnen het academisch milieu en menig onderzoeker was verontwaardigd. Wanneer belangrijke kopstukken zulke uitspraken doen, stroomt dit door naar het algemeen publiek. Daardoor ligt racisme institutioneel vast. Het aanmoedigen om dergelijke attitudes aan te nemen is nefast voor de samenleving.”

Bepaald onderzoek brengt de invloed van de onderzoeker op de onderzoeksopzet expliciet in rekening. Gelooft u dat objectieve resultaten mogelijk zijn?
“Zeker. In mijn onderzoek zijn praktijktesten uitgevoerd en deze testen werden meermaals uitgevoerd in verschillende domeinen en landen. Praktijktesten zijn een bewezen methode om discriminatie vast te stellen.”
 “Discriminatie is geëvolueerd van expliciete naar verborgen vormen. In het verleden kon discriminatie makkelijk vastgesteld worden via vragenlijsten, omdat openlijk racisme getolereerd werd. Vandaag is er echter een cultuur van tolerantie gecreëerd waardoor discriminatie onzichtbaar is geworden. Daarom is het noodzakelijk dat we nieuwe meetinstrumenten zoals praktijktesten gebruiken.”

Welke voordelen zou uw positie kunnen hebben in onderzoek naar discriminatie tijdens het winkelen?
“Onderzoek wijst uit dat diversiteit op zich voordelen met zich meebrengt. Mensen met een diverse achtergrond in een team brengen verschillende perspectieven samen om een thematiek of probleem aan te pakken. Om alledaagse discriminatie te bestuderen was het persoonlijk gemakkelijker om een context uit te kiezen, aangezien ik mensen uit mijn omgeving vroeg om een dagelijkse context waarin ze zich oneerlijk behandeld voelen. Verder heb ik mij gebaseerd op onderzoek uit de Verenigde Staten.”

Wat kunnen we doen aan het bestrijden van racisme? Zal racisme niet altijd blijven bestaan?
“We moeten inzien dat discriminatie een sociaal construct is, aangeleerd en dus ook afgeleerd kan worden. Van jongs af aan kunnen we vooroordelen en stereotypen wegwerken door kinderen in contact te brengen met diversiteit in het onderwijs. Ook hebben we een debatcultuur nodig om te praten over discriminatie.”
 “Het is zo dat mensen vandaag denken dat discriminatie verdwenen is en we in een gelijke-kansen-samenleving leven, terwijl dat helaas nog niet zo is. Ze gaan vaak onbewust discrimineren. Dit kan opgelost worden als ze zich bewust worden van hun vooroordelen. Ook voor professionals, zoals winkelbediendes, is dit belangrijk, zodat ze hun job op een neutrale manier kunnen uitvoeren.”