'Democratie is niet iets dat je als burger overkomt, maar waar je zelf een actieve bijdrage aan kunt leveren.'

Hechten we wel voldoende waarde aan burgers die deelnemen in een democratie? Met deze vraag houdt Tienskip zich bezig. Deze Friese organisatie organiseert in verschillende provincies regelmatig projecten en evenementen voor jongeren tussen de vijftien en twintig jaar, met als doel om ze de democratie in de praktijk te laten ervaren.

'Waar denk je aan bij democratie?' Het is de eerste vraag die ik vaak stel bij de introductielessen van Tienskip, een organisatie die zich sterk maakt om jongeren wegwijs te maken in lokale democratie. De honderden jongeren die ik in deze introductielessen voor mij heb gezien, reageren steevast met de termen 'Tweede Kamer', 'verkiezingen' of 'politiek'. Ook niet zo gek; als je naar de maatschappijleerboeken kijkt, zie je dat er vaak de nadruk wordt gelegd op de uitleg van deze politieke instituten.

Vanuit mijn eigen middelbare schooltijd kan ik me nog goed herinneren dat mij op het hart werd gedrukt dat democratie zo’n groot goed is. Echter, ik zie nu in het klaslokaal en de statistieken dat jongeren maar weinig affiniteit hebben met deze politieke instituten en dat 'grote goed' democratie. Jongeren stemmen minder tijdens verkiezingen, zijn minder vertegenwoordigd, en beschouwen politiek (ook in de introductielessen die ik geef) vaak als saai of een probleem voor later.

Ook bij de laatste verkiezingen was dit zichtbaar. Jongeren stemden significant minder dan andere leeftijdsgroepen, en van de jongeren in de leeftijdsgroep 18 tot 24 jaar ging slechts 43% stemmen, in tegenstelling tot het gemiddelde van 50%. Zijn jongeren wel betrokken bij maatschappelijke uitdagingen? En hoe kunnen we ervoor zorgen dat jongeren enthousiaster worden van het 'grote goed' democratie?

Niets missen in de sociologie? Word abonnee van Sociologie Magazine!

Projectdagen

Tienskip is ontstaan in Leeuwarden en werd in 2017 opgezet door een groep studenten. In dat jaar stapte deze organisatie, toen nog bestaande uit twee personen, naar de gemeenteraad met het plan om jongerenparticipatie anders in te vullen. Een aantal jaren later was Tienskip uitgegroeid tot een volwaardige stichting met een kernteam van vijf leden en twintig studenten die via een innovatieteam projecten en evenementen (samen met 200 vrijwilligers) organiseren.

In dit studiejaar is Tienskip voor het eerst in de gehele provincie Friesland actief, en in Overijssel gaan de eerste pilots van start. Daarnaast maakt de organisatie gebruik van podcasts en videoreeksen. Met als doel om voor jongeren inzichtelijk te maken wat je zelf kan doen in je omgeving en hoe je op frequente basis hierop invloed kunt uitoefenen.

Tienskip zet de projecten en evenementen neer (vaak in samenwerking met middelbare scholen en mbo’s) om aan jongeren te laten zien dat democratie veel verder gaat dan eens in de vier jaar stemmen. Hoe kan je als burger meedoen om je leefomgeving te veranderen? Wat kan je doen als je een probleem of uitdaging ziet in je omgeving? Het zijn vragen die we normaal gesproken niet stellen aan jongeren, maar die democratie juist tot leven laten komen.

In de projectdagen gaan jongeren aan de slag met problemen die ze zelf zien in hun omgeving, om deze vervolgens in groepsverband en onder begeleiding van een expert om te vormen tot een oplossing. Door (jonge) burgers actief te laten meedoen en ze te laten ervaren hoe zij impact kunnen hebben op iets waar ze zich zorgen over maken, worden zij veel meer meegenomen in het verhaal van de democratie.

Democratie gaat in deze projectdagen niet alleen over politieke instituten, maar ook over de vraag wat je eigen rol is als burger in het oplossen van problemen en aangaan van uitdagingen. Doordat we vaak niet de nadruk leggen op je eigen rol als burger, ontneem je juist het 'eigenaarschap' van burgers over de problemen en uitdagingen in de omgeving. Door jonge burgers als het ware eigenaar te maken van uitdagingen die zij toch al zien in hun omgeving, ervaren zij democratie in de praktijk en wordt het belang van democratie en politieke instituten kraakhelder. Je er niet in verdiepen en niet meedoen zorgt er immers voor dat de situatie (waarschijnlijk) niet gaat veranderen.

Duurzame oplossingen

De projectdagen werken niet alleen enthousiasmerend voor (jonge) burgers om na te denken over problemen die zij ervaren in hun omgeving, maar laten ook zien dat een partnerschap tussen overheid en burger tot duurzame oplossingen leidt. Na elke projectdag heeft een groep jongeren de mogelijkheid om verder te werken aan hun initiatief, met daadwerkelijke resultaten als doel.

Een mooi voorbeeld was een groep jongeren uit Leeuwarden, die bij de gemeente aankaartte dat onveiligheid en straatintimidatie een groot probleem is. Uit cijfers van de gemeente bleek dat er geen of nauwelijks meldingen werden gedaan over dit type overlast. In het gesprek tussen deze jongeren en de gemeente kwam naar voren dat het meldpunt vrijwel niet bekend was bij jongeren, waarna de gemeente samen met de jongeren is gaan kijken hoe de communicatie hierover verbeterd kan worden. Door dit partnerschap tussen burgers en de overheid kan er een oplossing worden gezocht die veel dichter staat bij degenen die de problemen ervaren.

Bewustwording

Via de projecten en evenementen weet Tienskip op jaarbasis meer dan 3000 jongeren te bereiken, verspreid over twee provincies. Zo draagt de organisatie bij aan een stuk bewustwording over je rol als burger en democratie. Daarnaast heeft Tienskip ook een directe impact, doordat sommige jongeren na de projectdagen zich inzetten om de uitdagingen daadwerkelijk aan te pakken. Verder geven jongeren aan dat ze een projectdag ervaren als leuk en leerzaam. Hierdoor wordt de kloof tussen jongeren en lokale democratie verkleind. Om jongeren enthousiast te maken voor het soms vage begrip 'democratie' moet niet alleen worden uitgelegd welke instituten er bestaan, maar ook hoe je die zelf nuttig kunt maken.

Democratie is niet iets dat je als burger overkomt, maar waar je zelf een actieve bijdrage aan kunt leveren. Daarom moeten vragen (zoals: 'Hoe kan je meedoen?' Of: 'Wat kan je bijdragen?') als burger juist gesteld worden als we het over democratie hebben. Deze maatschappelijke kant van democratie vergt misschien meer uitleg, tijd en moeite. Maar ik denk dat die kant het waard is, als we democratie echt zo’n 'groot goed' vinden.

Niets missen in de sociologie? Word abonnee van Sociologie Magazine!

Bio:

Jeppe Kok is afkomstig uit het Friese Mantgum. Samen met Hindrik Talsma richtte hij vijf jaar geleden de organisatie Tienskip op. Na zijn bachelor Politicologie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen is hij zich volledig gaan richten op deze organisatie.