Ook eind 2018 schreef Sociologie Magazine een essaywedstrijd uit. Hieronder één der winnende essays door Ruud Fiers, over de verdediging van homorechten en vrouwenemancipatie door radicaal rechtse politieke partijen.

Dit essay door Ruud Fiers verscheen in Sociologie Magazine 2019, jaargang 1. Niets missen in de sociale wetenschappen? Word abonnee van Sociologie Magazine!

Radicaal rechtse politiek wordt gekenmerkt door oppositie tegen progressieve veranderingen, ook op het gebied van gender en seksualiteit. Ze kan daarom worden getypeerd als een culturele tegenstroom (of cultural backlash).

In de Nederlandse context lijkt deze culturele tegenstroom wel progressieve kenmerken te hebben overgenomen. Bepaalde aspecten van de feministische agenda, zoals vrouwenemancipatie, gendergelijkheid en homorechten, zijn door radicaal rechts toegeëigend. Hierin wordt onderscheid gemaakt tussen de 'moderne' of 'ontwikkelde' Nederlandse cultuur en een 'traditionele' of 'achterlijke' islamitische cultuur.

Deze voorstelling van zaken stelt voorstanders van het radicaal rechtse geluid in staat om de bredere standpunten van de feministische beweging als achterhaald te kwalificeren (Ibid.). Dat komt tot uitdrukking in uitspraken zoals 'vrouwen zijn geëmancipeerd', 'mannen en vrouwen zijn gelijk', en 'homoseksualiteit is geaccepteerd'. Emancipatie, gelijkheid en acceptatie worden behandeld als een voltooide toestand in plaats van een voortdurend proces.

Het gevolg is dat de emancipatie van vrouwen en acceptatie van homoseksuelen een statisch kenmerk van nationale identiteit wordt, terwijl verdere pogingen om gendergelijkheid of homo-acceptatie te bevorderen kunnen worden afgedaan als overbodig, waardoor deze thema’s feitelijk worden gedepolitiseerd. De positie van radicaal rechts in Nederland kan aldus worden samengevat als postfeministisch.

Culturele tegenstroom

Mijn onderzoek naar de framing van gender- en seksualiteit-thema’s door online volgers van de Partij voor de Vrijheid (PVV) en Forum voor Democratie (FvD), de twee belangrijkste radicaal rechtse partijen in Nederland, laat zien hoe deze culturele tegenstroom vorm krijgt in het online discours. Op basis van een systematische contentanalyse van Facebook-comments stel ik dat homorechten en vrouwenemancipatie worden verdedigd, maar uitsluitend als onderdeel van een relaas tegen de islam en immigratie. Een voorbeeld: 'Islam zal nooit een ongelovige accepteren, noch homo’s of vrije vrouwen. (…) Hoeveel vrouwen moeten nog mishandeld worden of onderdanig blijven. Het is verbazend dat het rechtsysteem in Nederland zo zwak is voor deze vrouwen! Islam hoort hier niet!'

Anderzijds nemen sympathisanten van de PVV en FvD ook een backlash-positie in: zij zijn negatief over het feminisme, gendergelijkheid, gender diversiteit en hierop toegespitst beleid – thema’s die juist worden gepolitiseerd (Ibid.). Volgers van FvD zijn daarbij beduidend negatiever. In veel gevallen worden 'transgender' en 'genderneutraliteit' geassocieerd met besluiteloosheid en zwakte, en gecontrasteerd met 'masculiniteit'.

Sekseverschillen

Een terugkerende aanname in de comments is dat er een natuurlijk verschil zou bestaan tussen mannen en vrouwen. Daarbij maken de commentatoren zich zorgen over progressieve pogingen om sekseverschillen te overbruggen. Feminisme en gendergelijkheid worden in deze context verantwoordelijk gehouden voor een ongewenste 'feminisering' van de samenleving en het verlies van masculiniteit. Zo stelt een FvD-aanhanger: 'Mannen komen van Mars en vrouwen van Venus. Een veel besproken boek. Het probleem [is] dat vele mannen nu met alle macht willen bewijzen dat ze ook van Venus komen en daar heb je een probleem. Thierry jij bent en blijft een Mars man.' Een andere geeft aan: '(…) VOC waren nog echte kerels... nu hebben we gefeminiseerde mietjes.'

Hier wordt een onderscheid gemaakt tussen Thierry Baudet, de 'echte' man, en anderen die de dichotomie tussen man en vrouw doorbreken. De 'mannen die willen bewijzen dat ze ook van Venus komen' zijn 'gefeminiseerde mietjes' die hun mannelijkheid hebben verloren. Het dogma van het 'natuurlijke' verschil tussen mannen en vrouwen wordt ook aangewend om de vanzelfsprekende geschiktheid van mannen en vrouwen voor bepaalde beroepen of rollen te verdedigen: 'Voor sommige gebieden hebben mannen gewoon meer aanleg dan vrouwen. Dit soort uitspraken werden 50 jaar geleden beschouwd als ‘common sense’, maar moet tegenwoordig met ‘touth and nail’ beschermt worden tegen radicale gelijkswaardigheidridders'.

Biologisch determinisme

Ook genderneutraliteitsbeleid wordt bekritiseerd via een biologisch determinisme. Dit citaat illustreert dat gender daarbij wordt gekoppeld aan sekse, in de zin dat sekse bepalend is voor het gender: '(…) En ik begin niet over de totaal zinloze discussie over genderneutraliteit. Voor dat handjevol in NL volstaat toch gvd een heren of damestoilet? […] Jongetje of meisje zijn is geen “gevoel” waar je plots mee opstaat, dat is biologisch bepaald. Maar ja in de maakbaarheidsideologie is zelfs die grens niet meer heilig (…).'

Opmerkelijk is dat er aan non-binaire personen of transgenders wordt gerefereerd als een handjevol mensen. Deze groep belichaamt daarmee niet alleen een kwalitatieve afwijking van de 'natuurlijke orde', maar ook een kwantitatieve afwijking. Hun numerieke minderheid is reden om hun wensen af te wijzen.

Niet op zichzelf

Sympathisanten van het radicaal rechtse geluid hebben zich specifieke progressieve opvattingen op het gebied van gender en seksualiteit toegeëigend. Ze presenteren deze als een statisch kenmerk van de Nederlandse identiteit en zien verder streven naar gelijkheid en emancipatie als onnodig. Tegelijkertijd grijpen zij terug op patriarchale ideeën in de oppositie tegen progressieve gender-thema’s en feminisme. In de kern houden de online-volgers van de PVV en FvD dus wel degelijk vast aan een dogma van natuurlijke verschillen tussen mannen en vrouwen. Op basis van deze redenering kan de veronderstelde geschiktheid voor bepaalde beroepen of rollen eenvoudig worden gerechtvaardigd. Ook kunnen afwijkingen van de 'natuurlijke' orde worden gemarginaliseerd en de acceptatie daarvan gedelegitimeerd.

De houding van sympathisanten van de PVV en FvD staat niet op zichzelf. Er zijn overduidelijke parallellen met de speeches van de psycholoog Jordan Peterson, maar ook met het sex realism van de Alt-Right. De verbindende factor is het aloude conservatieve idee van een natuurlijke orde op het gebied van gender en de vanzelfsprekende ongelijkheid die daarin ligt besloten. In het kielzog van de radicaal rechtse tegenstroom winnen deze ideeën terrein in de VS en Europa. Deze groeiende conservatieve oppositie tegen progressieve genderthema’s verdient de komende tijd onze nauwlettende aandacht.

Dit essay is gebaseerd op de masterthesis Dividing between ‘us’ and ‘them’: the framing of gender and sexuality by online followers of the Dutch populist radical right geschreven aan de Vrije Universiteit Amsterdam.  

Literatuur

The conservative embrace of progressive values. M. Oudenampsen (2018) Tilburg: Tilburg University.

Conceptualizing Backlash: (UK) Men's Rights Groups, Anti-Feminism, and Postfeminism. A. Jordan (2016) In: Canadian Journal Of Women And The Law, 28(1), 18-44.

Dit essay door Ruud Fiers verscheen in Sociologie Magazine 2019, jaargang 1. Niets missen in de sociale wetenschappen? Word abonnee van Sociologie Magazine!