Dit artikel (opgenomen in nummer 2, 2019) wordt u aangeboden door Sociologie Magazine. Meer lezen? Neem nu een abonnement!

Hoe groot is de invloed van werk op een partnerrelatie? Niels Blom schreef er een proefschrift over: Partner relationship quality under pressing work conditions: Longitudinal and cross-national investigations.

Door Niels Blom

Eindelijk ben je thuis na een lange dag werk. Het was weer eens druk met allerlei deadlines en veeleisende collega’s. Terwijl je begint met koken, ook al heb je er eigenlijk totaal nog geen energie voor, begint je partner uitgebreid te praten over het verloop van de dag. Je eindigt het 'gesprek' met: 'Leuk, schat.' Maar je hebt eigenlijk geen woord opgevangen van waarover je partner aan het praten was.
 Misschien is dit voor sommigen een herkenbaar scenario. De ene dag kost het werk nu eenmaal meer energie dan andere dagen, waardoor je uitgeput raakt. En dan heb je soms iets minder aandacht voor je partner. Daarnaast moet het huis worden opgeruimd, moet er gekookt worden en hebben de kinderen aandacht nodig.

Belangrijke domeinen

Werk en gezin zijn twee zeer belangrijke domeinen in iemands leven en kunnen elkaar verrijken of in conflict met elkaar zijn. Ervaringen op het werk kunnen ervoor zorgen dat mensen beter hun familie-rol kunnen vervullen. Werk kan energie geven, en je kan er vaardigheden opdoen die thuis van pas kunnen komen. Aan de andere kant kunnen er omstandigheden zijn die het moeilijk maken om werk en gezin te combineren.
 De spanning tussen verplichtingen met betrekking tot werk en familie zorgt ervoor dat mensen een lager psychologisch welzijn hebben, waardoor zij minder aandacht en energie hebben voor hun partner en meer ruzie maken. Wanneer mensen voor langere tijd onder druk staan op de werkvloer kan dat erg negatief zijn voor hun relatie. Zij hebben minder aandacht voor hun partner en hebben vaker conflicten. Daarnaast kan langdurige stress op het werk ook zorgen dat de partner op den duur thuis minder steun kan geven. De stress op het werk kan dus direct de kwaliteit van de partnerrelatie aantasten.

Werkloosheid

Dat werk soms negatief kan zijn voor de kwaliteit van de partnerrelatie betekent niet dat mensen zonder werk betere relaties hebben. Werk biedt veel voordelen, zoals een inkomen en financiële zekerheid, maar ook sociale status, structuur, identiteit en sociaal contact. Wanneer mensen werkloos worden verliezen ze veel voordelen van het hebben van werk. Door werkloosheid kunnen mensen minder goed financieel rondkomen wat weer problemen oplevert in de relatie. Mensen maken meer ruzie met hun partner en steunen elkaar minder wanneer meer energie opgaat aan financiële problemen. Mensen die werkloos worden, worden hierdoor minder tevreden met de partnerrelatie.
 Belangrijk is dat mensen niet alleen zijn in een relatie, en dat niet alleen het eigen werk de relatie beïnvloedt, maar het werk van de partner ook. Als de partner werkloos wordt, kan dat dus eveneens de kwaliteit van de relatie beïnvloeden. Uit mijn proefschrift blijkt inderdaad dat naast de eigen werksituatie, de werkloosheid van de partner ook de kwaliteit van de relatie beïnvloedt. Maar het verschilt of de man of de vrouw werkloos wordt. Een vrouw is over het algemeen minder tevreden met de relatie wanneer haar man zijn baan verliest. Maar andersom niet, mannen worden niet minder tevreden wanneer de vrouw werkloos raakt. Dit verschil kan komen om verschillende redenen. Mannen verdienen gemiddeld meer dan vrouwen. Wanneer een man zijn baan kwijtraakt heeft dat dus over het algemeen meer invloed op de financiële situatie van het gezin dan wanneer de vrouw haar baan kwijtraakt. Maar dit is geen afdoende verklaring voor de verschillende invloed van de werkloosheid op de kwaliteit van de partnerrelatie. Zelfs wanneer we rekening houden met financiële aspecten blijkt de werkloosheid van mannen de kwaliteit van de relatie meer aan te tasten dan de werkloosheid van vrouwen.

Sociale omgeving

Mogelijk spelen naast deze financiële verklaring ook normen een rol. Nog steeds vinden veel mensen dat het meer de taak van de man is om het geld te verdienen en dat het meer de taak van de vrouw is om voor de kinderen en het huishouden te zorgen. Hierdoor is het meer in contrast met deze normen wanneer een man zijn baan verliest dan wanneer een vrouw werkloos wordt. Echter, uit mijn onderzoek onder Australische koppels blijkt dat wanneer mannen werkloos worden, zowel mannen als vrouwen met meer egalitaire genderrol-opvattingen evenveel minder tevreden worden met de relatie als degenen met meer traditionele opvattingen. Dit suggereert dat het niet per se de eigen opvattingen zijn die er toe doen, maar eerder de opvattingen in de wijdere maatschappelijke context.
 Een mogelijke verklaring is dat een werkloze man meer veroordeeld wordt door de sociale omgeving dan een werkloze vrouw, zelfs al vindt hij niet dat werk meer de taak is voor mannen dan voor vrouwen. In plaats van de eigen opvattingen vormen daarmee de opvattingen in de sociale omgeving of maatschappij mogelijk de oorzaak van waarom het werk van mannen de relatie meer beïnvloedt dan het werk van vrouwen.

Baanonzekerheid

Zelfs baanonzekerheid blijkt invloed te hebben op de kwaliteit van de partnerrelatie. Wanneer mensen banger zijn om hun baan te verliezen, zijn zij gemiddeld minder tevreden met hun relatie. Maar ook hier is van belang wat de partner doet. Is iemand onzeker of hij of zij binnenkort nog een baan heeft? Uit mijn proefschrift blijkt dat dit een vergelijkbare associatie heeft met relatietevredenheid als werkloosheid. Wanneer mannen onzeker zijn over hun baanbehoud zijn zij zelf minder tevreden over hun relatie, en hun partner ook. Vrouwen die onzeker zijn over hun baanbehoud zijn ook minder tevreden over hun relatie. Maar mannen worden niet minder tevreden met hun relatie, wanneer de vrouwelijke partner banger is haar baan te verliezen. Dit suggereert wederom dat de baan van de man meer invloed heeft op de kwaliteit van de relatie dan de baan van de vrouw.
 Werk kan dus zorgen voor spanning tussen partners. En zeker het verlies van een baan of de angst hiervoor kan negatief zijn voor de kwaliteit van een relatie. Hoe en in welke mate werk invloed heeft op een relatie blijkt sterk afhankelijk te zijn van gender, waarbij het werk van mannen de kwaliteit van de relatie meer beïnvloedt dan het werk van vrouwen. Zelfs wanneer we rekening houden met financiële aspecten.

Niels Blom werkt als Research Fellow bij de University of Southampton bij de vakgroep Social Statistics and Demography en Centre for Population Change in het Verenigd Koninkrijk. Hij promoveerde in februari aan de Radboud Universiteit.