Deze column verscheen eerder in Sociologie Magazine 2015, 1. Niets missen in de sociale wetenschappen? Word abonnee van Sociologie Magazine!

Ik zat in de trein en speelde Candy Crush op mijn telefoon. “Lukt het een beetje?”, vroeg de conducteur toen hij mijn kaartje controleerde. ”Nee”, zei ik, ”ik zit vast en ik ben sterk in de verleiding om er een paar zetten bij te kopen.”  “Niet doen”, waarschuwde de conducteur. Kennelijk kende hij zijn Candy Crush en het Fremium verdienmodel: gratis te downloaden (free) maar wel zo in elkaar gezet dat je steeds opnieuw verleid wordt om extraatjes (premium) te kopen. Niveau afgerond? Vraag je vrienden om het volgende voor je te openen, of koop voor 99 cent onmiddellijke toegang! Net een candy te weinig? Koop voor 99 cent vijf extra zetten! King, het bedrijf dat Candy Crush maakt, verdiende er al drie miljard dollar mee en ging erdoor naar de beurs.

Trucjes

Ik verdrijf menig vermoeid moment met Candy Crush en vind het niet erg af en toe wat te betalen. Ik herken de trucjes die me bij het spel proberen te houden. Addiction-by-design heet dat en het is gebaseerd op tal van psychologische mechanismen. Als je een level gehaald hebt, beginnen alle candies spontaan te ontploffen en verschijnt er Sugar Crush op je scherm. Naar het schijnt geeft dat hetzelfde effect als een echte suikerkick. Kortstondig maar krachtig en roepend om meer. Als je bij je laatste zetten aankomt en het level dreigt te verliezen, vertelt Mr. Toffee je dat je nog maar één combinatie nodig hebt om het level te halen. Dat gevoel van 'bijna gehaald', verleidt tot de aanschaf van extra zetten of tot meteen opnieuw proberen.

Gokverslaving

De gokindustrie heeft de verslavingsalgoritmen uitgevonden, zo blijkt uit de notities van de Amerikaanse antropologe Natasha Dow Schüll die vijftien jaar in Las Vegas doorbracht. Zij beschrijft hoe de jackpot in oude mechanische gokkasten nog echt op toeval gebaseerd was. In de nieuwe digitale machines is de kans op winst vooraf geprogrammeerd, en krijgt de gokker alleen de suggestie dat hij kan winnen. Met grote regelmaat verschijnt de winnende combinatie van appels, peren of andere iconen precies boven de jackpot-lijn. Bijna gewonnen, denkt de gokker en drukt nog eens op de knop. De automaat registreert de speler gedurende meerdere sessies en past de hoeveelheid en timing van 'bijna gewonnen' aan. De speler krijgt het idee dat hij het apparaat leert kennen en er controle over krijgt, speelt door en raakt verslaafd. 85 % van de inkomsten van de gokindustrie komt inmiddels uit dit soort automaten.
Nu is het makkelijk om in woede te ontsteken over zulke perfide praktijken, en de gevolgen van een gokverslaving zijn desastreus. Maar laten we niet over het hoofd zien dat geen enkel bedrijf of overheid nog in zijn missie slaagt, als hij onze aandacht niet weet te krijgen of vergeet vast te houden. In Seoul schijnen bussen te rijden waarin de geur van koffie waait en het reclamescherm een logo van een koffieketen vertoont, net voordat de bus bij de lokale vestiging stopt. De buschauffeur roept het tenslotte ook nog eens om, voor wie met zijn gedachten toch nog ergens anders was.

Afleiding

Ook in ons deel van de wereld zijn vliegvelden, stations en winkelcentra bekende gekkenhuizen van helle en luidruchtige signalen: aanbiedingen, vertrektijden en waarschuwingen schreeuwen door elkaar heen in een onophoudelijke poging ons te doen opletten. Ik speel mijn Candy Crush dan ook het liefst op dat soort plekken, omdat je al dat gedram met een even krachtig middel moet weerstaan: een spelletje dat betrouwbaar en voorspelbaar al je aandacht opslokt.

Deze column verscheen eerder in Sociologie Magazine 2015, 1. Niets missen in de sociale wetenschappen? Word abonnee van Sociologie Magazine!