'Overheidsorganisaties kunnen zuiniger met hun budgetten omspringen. Er heerst een cultuur om geld op te maken, vooral uit angst om later op de begroting gekort te worden. Een cultuur van zuinigheid zou een forse besparing op de overheidsuitgaven kunnen opleveren. De prikkel om dezelfde doelen met minder geld te behalen, is echter structureel afwezig. Veeleer is het tegendeel het geval: budgetuitputting wordt beloond.', dat schrijft de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling in zijn advies 'Sociaal bezuinigen'.

De RMO heeft zijn advies geschreven ten behoeve van de ambtelijke opdracht om structureel 20% te bezuinigen op de overheidsuitgaven. De Raad heeft dit aangegrepen om een aantal richtinggevende principes te formuleren die de publieke sector goedkoper kan maken door de kwaliteit te verhogen.

In zijn (brief)advies kaart de Raad onder meer een aantal mechanismen aan die gewoonlijk bij bezuinigingsrondes optreden. Een daarvan is dat bezuinigingen vaak generiek in plaats van specifiek plaatsvinden. De pakketmaatregel AWBZ kan bijvoorbeeld onnodige aanspraken verminderen, maar tegelijk voorzieningen weghalen bij degenen die deze voorziening echt nodig hebben, zoals bijvoorbeeld de groep van licht dementerenden die thuis wonen – wat vervolgens op een andere begrotingspost weer tot stijgende uitgaven leidt.

Een ander mechanisme is dat bezuinigingen vaak leiden tot reorganisaties die op den duur juist meer geld kosten. Dat houdt verband met het alom aanwezige streven naar integraal, ontkokerd beleid dat gepaard gaat met veel energieverlies naar overkoepelende, coördinerende instanties. Er valt dan ook veel (financiële) winst te behalen door het schrappen van allerlei coördinatielagen binnen de overheid. Dit komt bovendien de kwaliteit en nabijheid van de dienstverlening ten goede.

Een onderliggende boodschap is om de overheid te ontlasten door de samenleving meer ruimte te laten om dingen zelf te doen. Dat vraagt in veel gevallen om bewust ander beleid. Zo constateert de Raad dat het huidige beleid van risicopreventie en monitoring van de jeugd een aanzuigende werking heeft op wachtlijsten en ook te veel van de jeugdzorg verwacht, met alle financiële gevolgen van dien. Eigenlijk springt de overheid in een gat dat de sociale omgeving laat liggen, en waardoor diezelfde omgeving ook steeds minder haar verantwoordelijkheid kan nemen. Door de kringen rondom gezinnen zelf meer aan zet te laten zijn, kan een dubbele doelstelling worden behaald: zowel besparing als meer betrokkenheid. De RMO heeft zijn briefadvies aangeboden aan minister-president Balkenende en de vicepremiers Bos en Rouvoet.