Heb je het idee dat er tegenwoordig minder moraliteit is dan vroeger? Jij bent niet de enige: volgens Amerikaans onderzoek hebben mensen wereldwijd in de afgelopen 70 jaar geloofd dat de moraliteit achteruitgaat. Wat nu als dat in de praktijk stiekem reuze mee blijkt te vallen?

Amerikaans onderzoek wijst uit dat mensen wereldwijd in de afgelopen 70 jaar hebben geloofd dat de moraliteit steeds verder achteruitgaat. Dit ontdekten Amerikaanse psychologen door historische onderzoeken naast elkaar te leggen. Maar in plaats van dat de moraal door de geschiedenis heen achteruitgaat, suggereerden de onderzoekers dat deze perceptie slechts een illusie is die wordt veroorzaakt door rooskleurige herinneringen aan het verleden en een focus op het grimmige nieuws van het heden.

Niets missen in de sociologie? Word abonnee van Sociologie Magazine!

In een studie in het tijdschrift Nature citeerden de onderzoekers een filosoof die zei dat ‘het proces van onze morele achteruitgang’ heeft geleid tot ‘de donkere dageraad van onze moderne tijd’. Vervolgens onthulden ze dat dit een citaat was van de Romeinse historicus Livius, al meer dan 2000 jaar geleden geschreven.

‘Dit gevoel is er dus altijd en overal, je kunt citaten vinden uit elk tijdperk van de geschiedenis waarin mensen de achteruitgang van de interpersoonlijke goedheid van mensen afkeuren’, vertelde Adam Mastroianni, een onderzoeker aan de Columbia University in New York en de hoofdauteur van het onderzoek, aan AFP.

Het onderzoek

Om de onvrede over de moraliteit te meten, keken onderzoekers eerst naar 177 opiniepeilingen met meer dan 220.000 mensen in de Verenigde Staten van 1949 tot 2019. In 84 procent van de peilingen meldde een meerderheid dat de moraliteit was afgenomen – dit percentage bleef door de jaren heen stabiel. Vergelijkbare enquêtes uit 59 andere landen toonden een opmerkelijk vergelijkbaar percentage - 86 procent. ‘Mensen over de hele wereld geloven dat moraliteit is afgenomen en ze hebben dit geloofd zolang onderzoekers hen ernaar hebben gevraagd’, blijkt uit de studie.

Overtuiging versus realiteit

Hoewel je zou verwachten dat oudere mensen meer geneigd waren te geloven dat de wereld naar de haaien ging, bleek uit het onderzoek dat jonge mensen dat ook deden. ‘Het effect van leeftijd is vrij klein,’ aldus Mastroianni. Opvallend is dat jong en oud het erover eens leken wanneer alles precies bergafwaarts ging. ‘Deelnemers vonden dat morele achteruitgang begon ongeveer op hetzelfde moment dat ze op aarde verschenen’, aldus de studie.

De resultaten wijzen echter iets anders uit. Onderzoekers suggereren dat ‘moderne mensen elkaar gemiddeld veel beter behandelen dan hun voorouders ooit deden’. En als het gaat om ‘alledaagse moraliteit’, zoals het verzorgen van de hond van een buurman of het afstaan ​​van een treinstoel aan een ouder persoon, ‘vonden we behoorlijk sterke aanwijzingen dat er geen verandering is’, zei Mastroianni.

Verontrustende gevolgen

Hoe kan het dan dat we met z’n allen toch denken dat dat onze samenleving in de loop der jaren zo aan het ontrafelen is geweest?

Deze illusie van morele achteruitgang zou het resultaat kunnen zijn van twee ingesleten vooroordelen. Het eerste staat bekend als het zogeheten Pollyanna-principe, waarbij mensen de neiging hebben om de negatieve delen van het verleden te vergeten. Het tweede vooroordeel is dat mensen op zoek gaan naar negatieve informatie over anderen - en ‘de massamedia geven aan deze neiging toe’, aldus de studie. Gecombineerd schetsen deze factoren een rooskleuriger beeld van het verleden dat is vervallen tot een wreed, meedogenloos heden. Deze vooroordelen kunnen echter verdwijnen wanneer mensen de moraal van hun vrienden en familie beoordelen, niet van de samenleving als geheel.

In 2020 zeiden Amerikaanse deelnemers in een enquête dat mensen over het algemeen niet zo aardig, eerlijk of aardig waren als in 2005. Tegelijkertijd zeiden ze dat de mensen die ze persoonlijk kenden in dezelfde periode moreel waren verbeterd.

Deze illusie van moreel verval kan ‘verontrustende gevolgen’ hebben, waarschuwden de onderzoekers. Driekwart van de Amerikaanse respondenten in een peiling uit 2015 zei dat ‘het aanpakken van de morele ineenstorting van het land’ een hoge prioriteit voor de regering zou moeten zijn, zelfs tijdens ernstige crises zoals klimaatverandering. De heersende perceptie dat de moraal aan gort is gegaan, zou de aantrekkingskracht kunnen vergroten van leiders die beloven de samenleving weer op orde te krijgen en ‘Amerika weer groot te maken’, aldus de studie, in een verwijzing naar de campagneslogan van de voormalige Amerikaanse president Donald Trump.

Niets missen in de sociologie? Word abonnee van Sociologie Magazine!