“Heeft iedereen verstand van sociale wetenschappen?”, vraagt de Volkskrant zich af (zaterdag 2 januari 2010). Nee, dus, en daarom start de krant met een serie over sociale wetenschappen, Gammacanon, onder regie van SCP-directeur Paul Schnabel. Vijftig lemma's uit de sociale- en gedragswetenschappen, gekozen door een commissie en geschreven door auteurs met overzicht over het vakgebied. Met als doel komaf te maken met vooroordelen waarmee de sociale wetenschappen te kampen hebben. Ze kunnen niet goed voorspellen, ze hebben geen verklarende theorieën en geen effectieve technologie. Onderzoeksuitkomsten zijn vaak banaal of vertellen in deftige woorden wat iedereen allang weet.De Gammacanon laat niet alleen zien op welke manier de sociale wetenschappen, van antropologie tot sociologie en van economie tot psychologie, onze eigen wereld in kaart brengen, maar ook in hoeverre we daardoor ook via bijvoorbeeld beleid en hulpverlening beter greep krijgen op ons eigen bestaan. De Gammacanon wordt dan ook geen portrettengalerij van grote namen (Freud, Smith, Weber, Mead). Het gaat niet om de geschiedenis, maar om de prestaties van de sociale wetenschappen.

Een complete en ook logische scheiding tussen de verschillende wetenschapsgebieden is er niet. De Gammacanon is dan ook niet disciplinair van opzet. Dat zou ook niet terecht zijn. De verbinding tussen bijvoorbeeld psychologie en economie lijkt steeds belangrijker te worden. In de criminologie gingen rechtswetenschap, sociologie en psychologie samen, maar neemt nu ook de betekenis van biologie en genetica duidelijk toe. Sociologie had altijd al sterke banden met politicologie en bestuurswetenschap, maar ook met een typische alfawetenschap als geschiedenis. Enzvoort.Net als de bèta-wetenschappen hebben de gamma-disciplines een verbinding met praktische toepassingen en een eigen technologie. Markt- en opinieonderzoek, psychotherapie, communicatiestrategieën en organisatiekunde zijn daar voorbeelden van, terwijl in de economie de afstand tussen wetenschapsbedrijf en praktische toepassing in veel gevallen meer een kwestie van vraagstelling dan van methode is. De aandelenoptiehandel vloeit bijna direct voort uit een nog maar kortgeleden geformuleerde theorie. Bijna niemand beseft nog dat inmiddels algemeen gebruikte begrippen als stress of trauma uit de psychologie afkomstig zijn.

Belangrijke verbindende mechanismen in de gamma-wetenschappen zijn emergentie ('dit was er nog niet') en contingentie ( 'toeval'). Het zijn bij uitstek kenmerken van het gedrag van mensen. De gamma-wetenschappen proberen dat gedrag en de gevolgen daarvan te beschrijven, te interpreteren, te verklaren en te ordenen in patronen en modellen. De kredietcrisis heeft laten zien dat de werkelijkheid zich van de modellen niets aantrekt. Wetenschappers gaan dan eerst beschrijven wat er gebeurt, hoe dat verklaard kan worden en wat dat moet gaan betekenen voor de modellen.

De Gammacanon is geen encyclopedie van de sociale wetenschappen, maar wil laten zien wat de bijdrage van de sociale- en gedragswetenschappen is aan de kennis van onszelf, van onze omgang met schaarse middelen en van de wijze waarop we met elkaar vormgeven aan een samenleving die ook óns weer gevormd heeft.

Een commissie onder leiding van directeur Paul Schnabel van het Sociaal en Cultureel Planbureau stelt gedurende 2010 de canon samen van sociale wetenschappen, kortweg de Gammacanon. In de commissie zitten verder econoom en directeur van het Centraal Planbureau Coen Teulings, sociaal-psycholoog Ruud Abma (Utrecht), de sociologen Bert Klandermans en Birgit Meyer (Vrije Universiteit), politicoloog Jacques Thomassen (Twente) en socioloog Theo Roes (oud-adjunctdirecteur SCP). Voor de Volkskrant zijn Peter Giesen en Martijn van Calmthout lid.