De keuze voor een opleiding of beroep wordt mede bepaald door de voorkeur voor een bepaald beloningssysteem (incentives). Het verklaart waarom sommige mensen liever in de publieke dan in de private sector werken. “Vorig jaar is duidelijk geworden dat de mensen die de afgelopen decennia kozen voor een baan in de financiële sector, misschien niet de meest geschikte persoonlijkheden voor dit soort werk zijn”, betoogt prof. dr. Thomas Dohmen in zijn oratie. Met het uitspreken van de oratie ‘Waarom sommigen liever leraar worden en anderen beter geen bankier kunnen worden’, aanvaardt hij op vrijdag 19 maart de leerstoel Onderwijs en Arbeidsmarkt aan de School of Business and Economics van de Universiteit Maastricht.

Hoe een beloningsysteem in een sector is ingericht, bepaalt mede welk soort mensen voor een bepaalde baan of opleiding kiezen. Dohmen pleit in zijn oratie voor meer aandacht voor dit mechanisme, omdat het een groot effect heeft op tal van arbeidsmarktuitkomsten. Ter illustratie van zijn betoog belicht Dohmen het fenomeen risicovoorkeuren.

Incentives worden doorgaans door werkgevers gegeven om te zorgen dat werknemers hard werken en bijdragen aan het realiseren van de doelen van de werkgever. Een variabel beloningssysteem blijkt de meest productieve personen aan te trekken, maar vaak ook de mensen die bereid zijn meer risico’s te nemen. Mannen kiezen significant vaker voor dergelijke functies dan vrouwen. Vrouwen komen, gezien hun risicovoorkeur, vaker terecht in de publieke sector. Mensen die niet van risico’s houden, worden bijvoorbeeld vaker docent dan bankier. “Als de overheid overweegt om variabele beloningsregelingen te introduceren, moet ze er rekening mee houden dat de samenstelling van het personeel in de publieke sector zal veranderen. Dat kan wel of niet wenselijk zijn”, aldus Dohmen. “Daarnaast kan ook het beoogde productiviteitseffect uitblijven”, waarschuwt hij. “Anderzijds zijn er banen waarvoor het belangrijk is dat werknemers geen onnodige risico’s nemen. Als beloningsregelingen in bepaalde sectoren mensen aantrekken die graag risico’s nemen, moeten we niet verbaasd zijn als deze werknemers inderdaad overmatige risico’s nemen”, verwijst Dohmen naar de banksector. “Banken zouden er goed aan doen ook qua personeelssamenstelling wat meer op zeker te spelen”, aldus Dohmen, die tevens directeur is van het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt van de Universiteit Maastricht. Deze inzichten helpen bij het voorspellen van economisch gedrag en kunnen daarom de beleidsvorming faciliteren.