Maar liefst tweederde van onze gesprekken gaat over anderen. Een groot deel daarvan bestaat uit geroddel. Maar waarom roddelen we eigenlijk? En met wie en waarover?

Door Jessica Pass en Michael Savelkoul

In haar proefschrift Gossip in organizations. A social network study is promovenda Lea Ellwardt op zoek gegaan naar de oorzaken van roddelen in organisaties. Allereerst moet volgens haar de misperceptie worden gecorrigeerd dat roddelen vooral negatieve doelen dient. Mensen roddelen om verschillende redenen en elk doel gaat samen met een andere vorm van roddelen. Ellwardt onderscheidt positief roddelen (het prijzen van anderen) en negatief roddelen (het klagen over anderen).

Spraakmakend aan Ellwardt’s onderzoek is haar unieke onderzoeksmethode. Bij het roddelen zijn altijd minimaal drie personen betrokken: de roddelaar, de ontvanger, en diegene over wie geroddeld wordt. Om deze driehoeksrelatie in zijn geheel te belichten heeft Ellwardt de sociale netwerken van werknemers in kaart gebracht. Hierbij heeft zij gebruik gemaakt van een nieuwe, speciaal hiervoor ontwikkelde analysetechniek waarbij de relaties binnen deze triades geanalyseerd kunnen worden.

Roddelen kan een middel zijn om iemands positie binnen een organisatie te verbeteren. Negatieve roddel kan de reputatie van concurrenten of leidinggevenden bescha­di­gen. Privédetails over anderen vertellen kan aandacht en affectie van collega’s opleveren.
Roddelen blijkt tevens een interessante relatie met vertrouwen te onderhouden. Vertrouwen, of het gebrek daaraan, is zowel een oorzaak als een voorwaarde en een gevolg van roddelen.
De kans dat leidinggevenden onderwerp van negatieve roddel worden is groter als het vertrouwen in hen laag is. Maar dan moet wel aan een belangrijke voorwaarde worden voldaan: het vertrouwen dat de roddelaar heeft in andere collega’s moet hoog zijn. Door het delen van gevoelige informatie stelt de roddelaar zich immers kwetsbaar op. De toehoorders weten dan hoe hij of zij over een ander denkt en dat kan tot afkeur leiden.

Vertrouwen en zelfs vriendschap is eveneens een gevolg van roddelen. Ellwardt signaleert dat roddelen ook optreedt als mensen niet bevriend zijn. Het delen van gevoelige details over anderen bevordert in dit geval het ontstaan van vertrouwensbanden tussen medewerkers en stimuleert daarmee het sluiten van nieuwe vriendschappen.
Roddelen is dan ook vooral een manier om informatie uit te wisselen en sympathie voor een ander te delen. Uit Ellwardt’s onderzoek blijkt dat dit soort positief roddelen vaker voorkomt dan negatief roddelen.

Heeft iemand weinig vrienden en daarmee weinig sociale ondersteuning op de afdeling, dan is de kans groot dat er over deze persoon zelf wordt geroddeld. Ellwardt laat zien dat medewerkers met een lage sociale status tamelijk weerloos zijn en daardoor het risico lopen om het slachtoffer van negatief roddelen te worden.
Ook leidinggevenden blijken regelmatig het onderwerp van negatief roddelen. Ellwardt denkt echter dat dit ook positieve gevolgen voor de organisatie met zich meebrengt. Vaak is het moeilijk om met kleine problemen aan te kloppen bij de leidinggevende. Even stoom afblazen bij een collega is dan misschien al voldoende om te voorkomen dat daadwerkelijk een conflict ontstaat.

Zou een leidinggevende roddelen moeten stimuleren of juist tegen moeten gaan? Volgens Ellwardt is roddelen niet per se slecht. Roddelen is vooral een manier om op de hoogte te blijven van gebeurtenissen binnen een organisatie, het laat zien dat mensen interesse hebben voor elkaar en bevordert het ontstaan van vriendschappen.
Maar of roddel nou goed of slecht is, volgens Ellwardt maakt roddelen het werk in ieder geval minder saai!

Lea Ellwardt (2011). Gossip in Organizations. A Social Network Study. ICS Dissertatie, Groningen. ISBN: 978-90-367-4934-3. Lea Ellwardt is momenteel werkzaam als postdoc bij de afdeling Sociologie aan de Rijksuniversiteit Groningen.