Vandaag, op 2 september vindt in Leiden 'De Ware Opening' van het academisch jaar plaats. Wetenschappers en docenten protesteren tegen de werkdruk en bezuinigingen in het hoger onderwijs in het algemeen en die in de alfa- en gamma wetenschappen ten gunste van beta-wetenschappen in het bijzonder. Hoofdredacteur van Sociologie Magazine Roy Kemmers schreef het redactioneel voor het nieuwste nummer, thema Onderwijs: "Verdeel en heers op het Ministerie van Onderwijs. Met zulk beleid wordt doelmatigheid slechts een middel om aan ‘onze’ kant de verliezen te beperken."

Leer reflectie waarderen

Tekst Roy Kemmers

Voor sommige onderzoekers een onwelkome afleiding van het werken aan hun toppublicaties, voor anderen een roeping en een manier om universele waarden door te geven aan een nieuwe generatie. Een weg om generatielange armoede te ontvluchten en sociale mobiliteit mogelijk te maken, of een stuk gereedschap uit de kist die sociale ongelijkheid bestendigt en dus reproduceert? Onderwijs kan dit allemaal zijn. En meer. Via het onderwijs worden de volgende generaties gevormd, en dat betekent dat de structuur, vorm, en inhoud van het onderwijs de toekomstige samenleving mede zullen vormgeven.

Het begin van het nieuwe academische jaar wordt niet zelden aangegrepen voor een frisse start. Een nieuwe master wordt gelanceerd, een nieuw beleid geïntroduceerd. Of het curriculum wordt veranderd, vaak om tegelijk de studentenpopulatie en de doelmatigheid te vergroten. De incentives daarvoor zouden idealiter moeten voortkomen uit een wens de scholieren of studenten het best mogelijke programma aan te bieden, wat de discipline van studie ook is. De meer prozaïsche werkelijkheid is dat – in ieder geval in de noordelijke Lage Landen – nieuw voorgesteld beleid de sociale en geesteswetenschappen laat inleveren om bèta’s wat extra’s te geven. Met techniek kun je immers gelijk aan de slag, en wat heb je nu aan al die reflectie op de samenleving? Verdeel en heers op het Ministerie van Onderwijs. Met zulk beleid wordt doelmatigheid slechts een middel om aan ‘onze’ kant de verliezen te beperken.

De reflectie op de samenleving en, meer in het bijzonder, onderwijs, die de hier ondergewaardeerde disciplines leveren, is en blijft waardevol. Een kleine maar rijke greep kunnen we onze lezers in dit nummer aanbieden. Is een brede of een specifieke opleiding een betere basis voor goede arbeidsmarktkansen? Wat zijn de gevolgen, en wat is de toekomst, van het marktdenken in het hoger onderwijs? Is er een weg uit de ‘ijzeren kooi’ van het efficiency-streven? Welke manieren zijn er om het onderwijs te dekoloniseren? Een grote variatie aan denkers, onderzoekers en columnisten passeert in de hieropvolgende pagina’s de revue, stelt zich deze (en meer) vragen of geeft antwoorden. Ze zullen het daarover lang niet altijd met elkaar eens zijn. En dat is maar goed ook.