Tijdens de pandemie hebben Nederlanders massaal het thuiswerken ontdekt. Volgens het CBS werkte 52% van de Nederlandse werkenden in 2023 soms of meestal thuis, waarmee ons land de koploper van Europa is. Wat dus begon als een tijdelijke noodoplossing, is inmiddels een blijvend onderdeel van het professionele leven geworden. Hoewel thuiswerken voor individuele werknemers de nodige voordelen biedt zoals flexibiliteit en tijdsbesparing, heeft het ook aanzienlijke sociale gevolgen. Maar wat voor gevolgen zijn dat dan eigenlijk precies?

Veranderende werkrelaties

Een van de meest opmerkelijke sociale veranderingen door thuiswerken is de verschuiving in werkrelaties. In 2021 wezen experts in de Harvard Business Review er namelijk op dat fysieke afstand het gevoel van verbondenheid tussen collega's kan verminderen. Volgens hen zou namelijk uit verschillende studies zijn gebleken dat werknemers die voornamelijk op afstand werken minder spontane interacties en informele gesprekken hebben. In plaats daarvan gaan de meeste interacties via e-mails of Zoomgesprekken. Dit leidt ertoe dat de netwerken van werknemers krimpen en dat ze zich ook gemiddeld minder verbonden voelen met hun collega’s.

Balans tussen werk en privé

Het balanceren van werk en privéleven is een ander cruciaal aspect dat beïnvloed wordt door thuiswerken. Op dit vlak is de invloed van thuiswerken echter minder duidelijk dan je misschien zou denken. Op het eerste gezicht lijkt het namelijk duidelijk dat bij regelmatig vanuit huis werken ook de grens tussen werk en privé kan vervagen. Het constante gebruik van laptops en andere mobiele apparaten zou het immers moeilijker voor werknemers om 'uit te schakelen', wat de gezinsrelaties negatief kan beïnvloeden. Maar dit is niet het hele verhaal. Een Australische studie uit 2023 liet namelijk zien dat thuiswerken juist tot minder werk-familieconflicten bij gezinnen leidt, mits werknemers ook daadwerkelijk het grootste deel van hun uren thuis maken. Zo kunnen ouders namelijk makkelijker hun baan combineren met het zorgen voor de kinderen.

Mentale gezondheid

Een andere zorg die vaak wordt genoemd, is sociale isolatie. Japans onderzoek naar werknemers tijdens de coronapandemie (gepubliceerd in Environ Health Prev Med) bevestigde deze zorg enigszins. Japanse werknemers die tijdens de pandemie meer dan 4 dagen per week vanuit huis werkten, gaven namelijk vaker aan zich eenzaam te voelen. Mogelijk speelt de afwezigheid van dagelijkse face-to-face interacties hierbij een rol. Dit kan immers leiden tot een gevoel van isolatie, wat op de lange termijn schadelijke effecten kan hebben op de mentale gezondheid.

Ongelijkheid en toegankelijkheid

Wat verder ook nog wel eens over het hoofd wordt gezien: niet iedereen heeft dezelfde ervaring met thuiswerken. Bij het hybride werken zijn het in de Verenigde Staten namelijk bijvoorbeeld vooral de managers en hoogbetaalde professionals die een of meer dagen vanuit huis werken. Lagere inkomensgroepen hebben veel minder vaak de mogelijkheid hebben om thuis te werken. Natuurlijk speelt ook het type beroep hierbij een rol (voor een bouwvakker is thuiswerken immers geen optie), maar toch kan er hierdoor wel een soort tweedeling in de beroepsbevolking ontstaan. Dit vergroot bestaande ongelijkheden en benadrukt de noodzaak voor beleid dat inclusiviteit.

Positieve Aspecten en Toekomstperspectief

Ondanks de uitdagingen zijn er ook positieve sociale gevolgen van thuiswerken. Onderzoekers van de Harvard Business School, onder leiding van Dr. Prithwiraj Choudhury, ontdekten in hun 2020 studie "Our Work-from-Anywhere Future" dat thuiswerken kan bijdragen aan een betere werktevredenheid en verhoogde productiviteit. Voor zowel werknemers als werkgevers zijn dit belangrijke pluspunten. Chouhury maakte zich in dit onderzoek dan ook sterk voor hybride werkmodellen die het beste van beide werelden combineren: de flexibiliteit van thuiswerken en de sociale interactie van kantoorwerk.

Een snelle blik op de wetenschappelijke literatuur leert ons dus dat de sociale gevolgen van thuiswerken complex en veelomvattend zijn. Terwijl thuiswerken flexibiliteit en tijdsbesparing biedt, brengt het ook uitdagingen met zich mee op het gebied van werkrelaties, werk-privébalans, mentale gezondheid en gezinsdynamiek. Hierbij is het effect van thuiswerken echter lang niet altijd eenduidig, op bijvoorbeeld het gezinsleven kan het zowel positieve als negatieve invloed hebbe. Om de maatschappelijke impact van het toegenomen thuiswerken goed te doorgronden, zal dus zeker meer onderzoek nodig zijn.